Monumenten in Veendam en Wildervank

De typische veenkoloniale lintbebouwing ontstond door de turfwinning.

De plaatsen Veendam en Wildervank zijn ontstaan langs de vanaf 1647 gegraven afwateringskanalen Ooster- en Westerdiep. Deze kanalen dienden voor de turfwinning en nadat de turf was afgegraven, kon de vrijkomende grond agrarisch in gebruik worden genomen. Hierbij ontstond de typisch veenkoloniale lintbebouwing.

In Wildervank is over een afstand van bijna vijf kilometer het voor de Veenkoloniën unieke dubbelkanaalsysteem nog aanwezig. De beide hoofdkanalen lopen hier parallel op ongeveer 100 meter afstand van elkaar, met aan weerszijden ervan bebouwing. Tussen de kanalen is de bebouwing tamelijk dicht, aan de overzijde is het karakter van de bebouwing meer landelijk. Op regelmatige afstanden komen dwarsverbindingen tussen Ooster- en Westerdiep voor, die vanwege de overzichtelijkheid een nummer hebben gekregen (zoals: 18e Laan, 42e Laan).

In Veendam lopen de kanalen in een trechtervorm uiteen: ook deze structuur is nog herkenbaar, hoewel een deel van de watergangen is gedempt. Ook de dorpen Borgercompagnie, Ommelanderwijk en Zuidwending kennen een typische veenkoloniale lintbebouwing.

In de negentiende eeuw ontwikkelde Veendam zich van een agrarische veenkolonie tot een regionaal en industrieel centrum, mede doordat het op een knooppunt van kanalen was gelegen. Dit ging gepaard met een krachtige groei van de bevolking, wat leidde tot veel bouwactiviteiten, met name langs het Oosterdiep in Veendam.

Beschermde stadsgezichten

Een deel van het Oosterdiep is aangewezen als beschermd stadsgezicht als een voorbeeld van een verstedelijkte veenkolonie, als tegenhanger van meer landelijk gebleven veenkoloniën als Kiel-Windeweer (in voormalig buurgemeente Hoogezand-Sappemeer) en Borgercompagnie. Een tweede beschermd stadsgezicht is de eerste uitbreiding buiten de traditionele bebouwingslinten, het gebied "Tusschendiepen" (vanaf 1914) in het centrum van Veendam.

De cultuurhistorische waarden van de beschermde gezichten worden beschermd door een regeling in de gemeentelijke bestemmingsplannen.

Gemeentelijke monumentenlijst

Om te weten te komen of een pand een monument is kunt u de lijst van gemeentelijke- en rijksmonumenten raadplegen.

Rijksmonumenten

Voor beschrijvingen van de rijksmonumenten kunt u terecht op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.